1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu gỗ ngày càng gia tăng, việc phát triển rừng sản xuất cây gỗ lớn đã trở thành một trong những định hướng quan trọng của ngành lâm nghiệp Việt Nam. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chuyển đổi từ mô hình khai thác ngắn ngày sang rừng trồng gỗ lớn không chỉ nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Tuy nhiên, quá trình triển khai tại từng địa phương vẫn gặp nhiều thách thức, đòi hỏi những giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế.

Bình Định là một tỉnh thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ, có tiềm năng phát triển rừng trồng nhờ diện tích đất lâm nghiệp rộng lớn. Từ năm 2014 đến nay, tỉnh đã đẩy mạnh phát triển rừng sản xuất cây gỗ lớn, song vẫn gặp nhiều khó khăn về kỹ thuật trồng, thị trường tiêu thụ và chính sách hỗ trợ. Bài báo này nhằm đánh giá hiện trạng, phân tích những thuận lợi và khó khăn, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển bền vững rừng trồng cây gỗ lớn tại Bình Định.

2. TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu được thực hiện dựa trên việc tổng hợp tài liệu từ các công trình nghiên cứu trước đây về cây Keo lai và Keo lá tràm, kết hợp với các phương pháp nghiên cứu khác như:

Khảo sát thực địa: Thu thập dữ liệu về điều kiện sinh trưởng của cây trồng.

Ứng dụng GIS: Đánh giá sự phân bố của rừng trồng gỗ lớn thông qua bản đồ số.

Phỏng vấn chuyên gia và hộ trồng rừng: Nhằm đánh giá hiệu quả kinh tế và các khó khăn trong quá trình triển khai.

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Hiện trạng rừng trồng gỗ lớn tại Bình Định

Theo số liệu thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Định, đến năm 2023, tổng diện tích rừng trồng và rừng mới trồng của tỉnh đạt 131.581,14 ha. Trong đó, diện tích rừng trồng gỗ lớn chiếm khoảng 10.082 ha, tập trung chủ yếu tại các huyện Vĩnh Thạnh, Hoài Ân, An Lão và Tây Sơn. Các giống Keo lai BV16 và BV32 đang được trồng phổ biến nhờ khả năng sinh trưởng tốt, năng suất cao và phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương.

Về cơ cấu chủ quản lý, diện tích rừng trồng gỗ lớn tại Bình Định được phân bổ như sau:

Doanh nghiệp, tổ chức trên địa bàn tỉnh Bình Định: Quản lý khoảng 9.929,17 ha ha rừng trồng gỗ lớn, tập trung tại huyện Vân Canh, Hoài Ân, TX. Hoài Nhơn, TP. Quy Nhơn, Tây Sơn và huyện Vĩnh Thạnh. Các đơn vị này chủ yếu trồng Keo lai, Keo tai tượng và một số cây bản địa theo mô hình quản lý rừng bền vững và hướng đến đạt chứng chỉ FSC.

Hộ gia đình và tư nhân: Chiếm khoảng 152,83 ha, trong đó phần lớn là rừng trồng quy mô nhỏ với chu kỳ khai thác ngắn.

Hình 1. Bản đồ hiện trạng rừng trồng sản xuất cây gỗ lớn

Mô hình trồng rừng gỗ lớn tại Bình Định chủ yếu theo hai hình thức: trồng thuần loài và trồng hỗn giao với cây bản địa. Trong đó, trồng thuần loài Keo lai được lựa chọn nhiều hơn do sinh trưởng nhanh, dễ chăm sóc và mang lại lợi nhuận cao hơn so với các mô hình khác. Tuy nhiên, việc chuyển hoá, phát triển rừng gỗ lớn vẫn còn gặp nhiều thách thức như tỷ lệ sinh trưởng không đồng đều giữa các vùng, sự suy giảm chất lượng đất rừng do canh tác liên tục, cùng với các rủi ro về sâu bệnh và thiên tai.

Hiện nay, một số diện tích rừng gỗ lớn đang được áp dụng các biện pháp quản lý rừng bền vững nhằm nâng cao chất lượng gỗ và tiếp cận thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, tỷ lệ rừng trồng đạt chứng chỉ FSC (chứng chỉ quản lý rừng bền vững) còn thấp, phần lớn gỗ khai thác vẫn phục vụ nhu cầu trong nước với giá trị chưa cao. Do đó, cần có các chính sách hỗ trợ trồng rừng để doanh nghiệp và người dân tiếp cận các mô hình trồng rừng có chứng chỉ và liên kết chế biến gỗ để nâng cao hiệu quả kinh tế từ rừng trồng gỗ lớn.

3.2. Những thuận lợi và khó khăn

Thuận lợi: Điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu tương đối phù hợp, cùng với chính sách khuyến khích trồng rừng gỗ lớn của địa phương.

Khó khăn: Địa hình đồi núi dốc gây khó khăn trong quản lý và khai thác, nguồn giống chủ yếu là Keo lai, thị trường tiêu thụ gỗ chưa thực sự ổn định, gây ảnh hưởng đến thu nhập từ việc trồng rừng.

4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT

4.1. Kết luận

Việc phát triển rừng gỗ lớn tại Bình Định đã đạt được một số kết quả tích cực, góp phần nâng cao giá trị kinh tế của ngành lâm nghiệp. Tuy nhiên, vẫn cần nhiều chính sách hỗ trợ để đảm bảo tính bền vững.

4.2. Đề xuất giải pháp

Hỗ trợ chứng chỉ FSC: Giúp nâng cao giá trị thương mại của gỗ.

Phát triển nguồn giống chất lượng cao: Đa dạng hóa giống cây trồng phù hợp với từng khu vực.

Đầu tư cơ giới hóa khai thác và hạ tầng giao thông: Giúp giảm chi phí sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế.

Xây dựng chính sách bảo hiểm rừng trồng: Giảm rủi ro do thiên tai và dịch bệnh.

Với những giải pháp trên, việc phát triển rừng sản xuất cây gỗ lớn tại Bình Định sẽ được định hướng theo hướng bền vững, mang lại lợi ích lâu dài cho tổ chức, người trồng rừng và ngành lâm nghiệp của tỉnh./.